ax²+bx+c≡0 mod m 和 x²≡a mod p的解存在性分析

索引

f ( x ) = a x 2 + b x + c ≡ 0     m o d   m f\left( x \right)=a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv 0\text{ }\bmod m f(x)=ax2+bx+c0 modm的解存在性分析

  1. m m m进行素因子分解得到
    m = p 1 e 1 ⋯ p n e n m={ {p}_{1}}^{ { {e}_{1}}}\cdots { {p}_{n}}^{ { {e}_{n}}} m=p1e1pnen
    则原同余式等价于下面的同余式组
    { a x 2 + b x + c ≡ 0     m o d   p 1 e 1 ⋮ a x 2 + b x + c ≡ 0     m o d   p n e n \left\{ \begin{matrix} a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv 0\text{ }\bmod { {p}_{1}}^{ { {e}_{1}}} \\ \vdots \\ a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv 0\text{ }\bmod { {p}_{n}}^{ { {e}_{n}}} \\ \end{matrix} \right. ax2+bx+c0 modp1e1ax2+bx+c0 modpnen
    故我们只需要讨论以素数模为模的同余式
    a x 2 + b x + c ≡ 0     m o d   p e a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv 0\text{ }\bmod { {p}^{e}} ax2+bx+c0 modpe

  2. 欲求解 a x 2 + b x + c ≡ 0     m o d   p e a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv 0\text{ }\bmod { {p}^{e}} ax2+bx+c0 modpe,只需要解出 a x 2 + b x + c ≡ 0     m o d   p a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv 0\text{ }\bmod p ax2+bx+c0 modp
    f ( x ) ≡ 0     m o d   p f\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod p f(x)0 modp无解,则 f ( x ) ≡ 0     m o d   p e f\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod { {p}^{e}} f(x)0 modpe也无解。
    f ( x ) ≡ 0     m o d   p f\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod p f(x)0 modp有解,则根据Hensel引理一步步迭代求解即可。因此我们只需要讨论同余式
    a x 2 + b x + c ≡ 0     m o d   p a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv 0\text{ }\bmod p ax2+bx+c0 modp

  3. 下面基于 p p p a , b , c a,b,c a,b,c的关系进行分类讨论。

    1. p ∣ a   &   p ∣ b   &   p ∣ c \left. p \right|a\text{ }\And \text{ }\left. p \right|b\text{ }\And \text{ }\left. p \right|c pa & pb & pc,则同余式恒成立, ∀ x ∈ Z \forall x\in \mathbb{Z} xZ都是同余式的解。
    2. p ∣ a ,   p ∣ b ,   p ∣ c \left. p \right|a,\text{ }\left. p \right|b,\text{ }p\cancel{|}c pa, pb, p c,则 a x 2 + b x + c ≡ c ≡ 0     m o d   p a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv c\cancel{\equiv }0\text{ }\bmod p ax2+bx+cc 0 modp,故同余式无解。
    3. p ∣ a ,   p ∣ b \left. p \right|a,\text{ }p\cancel{|}b pa, p b,则 a x 2 + b x + c ≡ b x + c ≡ 0     m o d   p a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv bx+c\equiv 0\text{ }\bmod p ax2+bx+cbx+c0 modp有解(因为 gcd ⁡ ( b , p ) = 1 \gcd \left( b,p \right)=1 gcd(b,p)=1)。
    4. p > 2 ,   p ∣ a p>2,\text{ }p\cancel{|}a p>2, p a,则有
      gcd ⁡ ( a , p ) = 1 gcd ⁡ ( 2 , p ) = 1 } ⇒ gcd ⁡ ( 4 a , p ) = 1 \left. \begin{aligned} & \gcd \left( a,p \right)=1 \\ & \gcd \left( 2,p \right)=1 \\ \end{aligned} \right\}\Rightarrow \gcd \left( 4a,p \right)=1 gcd(a,p)=1gcd(2,p)=1}gcd(4a,p)=1
      对同余式进行等价转化如下。
      a x 2 + b x + c ≡ 0     m o d   p ⇔ 4 a ( a x 2 + b x + c ) = ( 2 a x + b ) 2 + 4 a c − b 2 ≡ 0     m o d   p ⇔ ( 2 a x + b ) 2 ≡ b 2 − 4 a c     m o d   p \begin{aligned} & a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv 0\text{ }\bmod p \\ & \Leftrightarrow 4a\left( a{ {x}^{2}}+bx+c \right)={ {\left( 2ax+b \right)}^{2}}+4ac-{ {b}^{2}}\equiv 0\text{ }\bmod p \\ & \Leftrightarrow { {\left( 2ax+b \right)}^{2}}\equiv { {b}^{2}}-4ac\text{ }\bmod p \\ \end{aligned} ax2+bx+c0 modp4a(ax2+bx+c)=(2ax+b)2+4acb20 modp(2ax+b)2b24ac modp
      先解 y 2 ≡ Δ = b 2 − 4 a c { {y}^{2}}\equiv \Delta ={ {b}^{2}}-4ac y2Δ=b24ac,若无解,则 f ( x ) ≡ 0     m o d   p f\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod p f(x)0 modp肯定也无解;若有解,再解 2 a x + b ≡ y     m o d   p 2ax+b\equiv y\text{ }\bmod p 2ax+by modp,而由于 gcd ⁡ ( 2 a , p ) = 1 \gcd \left( 2a,p \right)=1 gcd(2a,p)=1,因此这个一次同余式是肯定有解的,继而 f ( x ) ≡ 0     m o d   p f\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod p f(x)0 modp肯定也是有解的。
    5. p = 2 ,   2 ∣ a p=2,\text{ }2\cancel{|}a p=2, 2 a,原同余式等价于
      a x 2 + b x + c ≡ ( 1 + b ) x ≡ c ≡ 0     m o d   2 a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv \left( 1+b \right)x\equiv c\equiv 0\text{ }\bmod 2 ax2+bx+c(1+b)xc0 mod2
      b b b偶,则存在唯一解 x ≡ c     m o d   2 x\equiv c\text{ }\bmod 2 xc mod2;若 b b b c c c奇,则无解;若 b b b c c c偶,则有两解 x ≡ 0 , 1     m o d   2 x\equiv 0,1\text{ }\bmod 2 x0,1 mod2

  基于上述讨论,全面解决一般二次同余式 a x 2 + b x + c ≡ 0     m o d   m a{ {x}^{2}}+bx+c\equiv 0\text{ }\bmod m ax2+bx+c0 modm的唯一一个难点是解
y 2 ≡ b 2 − 4 a c     m o d   p { {y}^{2}}\equiv { {b}^{2}}-4ac\text{ }\bmod p y2b24ac modp
即涉及解如下形式的二次同余式
x 2 ≡ a     m o d   p { {x}^{2}}\equiv a\text{ }\bmod p x2a modp
其中 p p p是奇素数。这也就引出了下面要讨论的内容。

m m m的平方剩余与平方非剩余的定义

  设 a ∈ Z ,   m ∈ Z > 0 a\in \mathbb{Z},\text{ }m\in { {\mathbb{Z}}_{>0}} aZ, mZ>0

  若 x 2 ≡ a     m o d   m { {x}^{2}}\equiv a\text{ }\bmod m x2a modm有解,则称 a a a为模 m m m的平方剩余;

  若 x 2 ≡ a     m o d   m { {x}^{2}}\equiv a\text{ }\bmod m x2a modm无解,则称 a a a为模 m m m的平方非剩余。

x 2 ≡ a     m o d   p { {x}^{2}}\equiv a\text{ }\bmod p x2a modp p p p是一奇素数, gcd ⁡ ( a , p ) = 1 \gcd \left( a,p \right)=1 gcd(a,p)=1)的解存在性分析

  设 p p p是一奇素数, a ∈ Z a\in \mathbb{Z} aZ gcd ⁡ ( p , a ) = 1 \gcd \left( p,a \right)=1 gcd(p,a)=1,考虑同余式
x 2 ≡ a     m o d   p { {x}^{2}}\equiv a\text{ }\bmod p x2a modp

Euler判别法: p p p是一奇素数,若 gcd ⁡ ( a , p ) = 1 \gcd \left( a,p \right)=1 gcd(a,p)=1,则 a 是 模 p 的 平 方 剩 余 ⇔ a p − 1 2 ≡ 1     m o d   p , 此 时 恰 有 两 解 a 是 模 p 的 平 方 非 剩 余 ⇔ a p − 1 2 ≡ − 1     m o d   p \begin{aligned} & a是模p的平方剩余\Leftrightarrow { {a}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv 1\text{ }\bmod p,此时恰有两解 \\ & a是模p的平方非剩余\Leftrightarrow { {a}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv -1\text{ }\bmod p \\ \end{aligned} apa2p11 modp,apa2p11 modp

证明

  1. gcd ⁡ ( a , p ) = 1 \gcd \left( a,p \right)=1 gcd(a,p)=1 p p p是素数,根据欧拉定理,有
    a φ ( p ) = a p − 1 ≡ 1     m o d   p { {a}^{\varphi \left( p \right)}}={ {a}^{p-1}}\equiv 1\text{ }\bmod p aφ(p)=ap11 modp
    由于 p p p是奇数,因此 p − 1 p-1 p1是偶数, p − 1 2 ∈ Z \frac{p-1}{2}\in \mathbb{Z} 2p1Z,因此有 a p − 1 2 ∈ Z { {a}^{\frac{p-1}{2}}}\in \mathbb{Z} a2p1Z。上式可以等价写为
    ( a p − 1 2 ) 2 ≡ 1     m o d   p ⇔ ( a p − 1 2 ) 2 − 1 ≡ 0     m o d   p ⇔ ( a p − 1 2 + 1 ) ( a p − 1 2 − 1 ) ≡ 0     m o d   p \begin{aligned} & { {\left( { {a}^{\frac{p-1}{2}}} \right)}^{2}}\equiv 1\text{ }\bmod p \\ & \Leftrightarrow { {\left( { {a}^{\frac{p-1}{2}}} \right)}^{2}}-1\equiv 0\text{ }\bmod p \\ & \Leftrightarrow \left( { {a}^{\frac{p-1}{2}}}+1 \right)\left( { {a}^{\frac{p-1}{2}}}-1 \right)\equiv 0\text{ }\bmod p \\ \end{aligned} (a2p1)21 modp(a2p1)210 modp(a2p1+1)(a2p11)0 modp
    又由于 p p p是素数, Z / p    {\mathbb{Z}}/{p}\; Z/p是一个域也是一个整环,因此有
    ( a p − 1 2 + 1 ) ( a p − 1 2 − 1 ) ≡ 0     m o d   p ⇔ a p − 1 2 + 1 ≡ 0     m o d   p   ∨   a p − 1 2 − 1 ≡ 0     m o d   p ⇔ a p − 1 2 ≡ ± 1     m o d   p \begin{aligned} & \left( { {a}^{\frac{p-1}{2}}}+1 \right)\left( { {a}^{\frac{p-1}{2}}}-1 \right)\equiv 0\text{ }\bmod p \\ & \Leftrightarrow { {a}^{\frac{p-1}{2}}}+1\equiv 0\text{ }\bmod p\text{ }\vee \text{ }{ {a}^{\frac{p-1}{2}}}-1\equiv 0\text{ }\bmod p \\ & \Leftrightarrow { {a}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv \pm 1\text{ }\bmod p \\ \end{aligned} (a2p1+1)(a2p11)0 modpa2p1+10 modp  a2p110 modpa2p1±1 modp
    因此只要证明了
    x 2 ≡ a     m o d   p 有 解 ⇔ a p − 1 2 ≡ 1     m o d   p { {x}^{2}}\equiv a\text{ }\bmod p有解\Leftrightarrow { {a}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv 1\text{ }\bmod p x2a modpa2p11 modp
    那自然地就有
    x 2 ≡ a     m o d   p 无 解   ⇔   a p − 1 2 ≡ − 1     m o d   p { {x}^{2}}\equiv a\text{ }\bmod p无解\text{ }\Leftrightarrow \text{ }{ {a}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv -1\text{ }\bmod p x2a modp  a2p11 modp

  2. 现证明 x 2 ≡ a     m o d   p 有 解 ⇔ a p − 1 2 ≡ 1     m o d   p { {x}^{2}}\equiv a\text{ }\bmod p有解\Leftrightarrow { {a}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv 1\text{ }\bmod p x2a modpa2p11 modp如下。

    1. x 2 ≡ a     m o d   p { {x}^{2}}\equiv a\text{ }\bmod p x2a modp有解,设其解为 x ≡ x 0     m o d   p x\equiv { {x}_{0}}\text{ }\bmod p xx0 modp,则有
      x 0 2 ≡ a     m o d   p { {x}_{0}}^{2}\equiv a\text{ }\bmod p x02a modp
      gcd ⁡ ( a , p ) = 1 \gcd \left( a,p \right)=1 gcd(a,p)=1,因此 x 0 2 ,   a { {x}_{0}}^{2},\text{ }a x02, a来自于同一个与模 p p p互素的剩余类,因此有
      gcd ⁡ ( p , x 0 2 ) = 1   ⇒   gcd ⁡ ( p , x 0 ) = 1 \gcd \left( p,{ {x}_{0}}^{2} \right)=1\text{ }\Rightarrow \text{ }\gcd \left( p,{ {x}_{0}} \right)=1 gcd(p,x02)=1  gcd(p,x0)=1
      因此由欧拉定理,有
      x 0 φ ( p ) = x 0 p − 1 ≡ 1     m o d   p { {x}_{0}}^{\varphi \left( p \right)}={ {x}_{0}}^{p-1}\equiv 1\text{ }\bmod p x0φ(p)=x0p11 modp
      考虑 a p − 1 2     m o d   p { {a}^{\frac{p-1}{2}}}\text{ }\bmod p a2p1 modp
      a p − 1 2 ≡ ( x 0 2 ) p − 1 2 = x 0 p − 1 ≡ 1     m o d   p { {a}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv { {\left( { {x}_{0}}^{2} \right)}^{\frac{p-1}{2}}}={ {x}_{0}}^{p-1}\equiv 1\text{ }\bmod p a2p1(x02)2p1=x0p11 modp

    2. 反过来,设 a p − 1 2 ≡ 1     m o d   p { {a}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv 1\text{ }\bmod p a2p11 modp
      由于 p p p是奇数,有 p − 1 p-1 p1是偶数, p − 1 2 ∈ Z \frac{p-1}{2}\in \mathbb{Z} 2p1Z,因此对 x p − 1 − 1 { {x}^{p-1}}-1 xp11有如下分解
      x p − 1 − 1 = [ ( x 2 ) p − 1 2 − a p − 1 2 ] + ( a p − 1 2 − 1 ) = ( x 2 − a ) ∑ i = 0 p − 1 2 − 1 ( x 2 ) i a p − 1 2 − 1 − i + ( a p − 1 2 − 1 ) = ( x 2 − a ) q ( x ) + ( a p − 1 2 − 1 ) \begin{aligned} & { {x}^{p-1}}-1=\left[ { {\left( { {x}^{2}} \right)}^{\frac{p-1}{2}}}-{ {a}^{\frac{p-1}{2}}} \right]+\left( { {a}^{\frac{p-1}{2}}}-1 \right) \\ & =\left( { {x}^{2}}-a \right)\sum\limits_{i=0}^{\frac{p-1}{2}-1}{ { {\left( { {x}^{2}} \right)}^{i}}{ {a}^{\frac{p-1}{2}-1-i}}}+\left( { {a}^{\frac{p-1}{2}}}-1 \right) \\ & =\left( { {x}^{2}}-a \right)q\left( x \right)+\left( { {a}^{\frac{p-1}{2}}}-1 \right) \\ \end{aligned} xp11=[(x2)2p1a2p1]+(a2p11)=(x2a)i=02p11(x2)ia2p11i+(a2p11)=(x2a)q(x)+(a2p11)
      其中 q ( x ) = ∑ i = 0 p − 1 2 − 1 ( x 2 ) i a p − 1 2 − 1 − i q\left( x \right)=\sum\limits_{i=0}^{\frac{p-1}{2}-1}{ { {\left( { {x}^{2}} \right)}^{i}}{ {a}^{\frac{p-1}{2}-1-i}}} q(x)=i=02p11(x2)ia2p11i
      ∀ t ∈ { 1 , ⋯   , p − 1 } \forall t\in \left\{ 1,\cdots ,p-1 \right\} t{ 1,,p1},有 gcd ⁡ ( t , p ) = 1 \gcd \left( t,p \right)=1 gcd(t,p)=1,由欧拉定理有
      t φ ( p ) − 1 = t p − 1 − 1 ≡ 0     m o d   p { {t}^{\varphi \left( p \right)}}-1={ {t}^{p-1}}-1\equiv 0\text{ }\bmod p tφ(p)1=tp110 modp
      因此有
      0 ≡ t p − 1 − 1 = ( t 2 − a ) q ( t ) + ( a p − 1 2 − 1 ) ≡ ( t 2 − a ) q ( t ) ≡ 0     m o d   p 0\equiv { {t}^{p-1}}-1=\left( { {t}^{2}}-a \right)q\left( t \right)+\left( { {a}^{\frac{p-1}{2}}}-1 \right)\equiv \left( { {t}^{2}}-a \right)q\left( t \right)\equiv 0\text{ }\bmod p 0tp11=(t2a)q(t)+(a2p11)(t2a)q(t)0 modp
      ( x 2 − a ) q ( x ) ≡ 0     m o d   p \left( { {x}^{2}}-a \right)q\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod p (x2a)q(x)0 modp至少有 p − 1 p-1 p1个解
      x ≡ 1 , 2 , ⋯   , p − 1     m o d   p x\equiv 1,2,\cdots ,p-1\text{ }\bmod p x1,2,,p1 modp
      p p p是素数,由域 Z / p    {\mathbb{Z}}/{p}\; Z/p的整环性质有
      ( x 2 − a ) q ( x ) ≡ 0     m o d   p   ⇔   x 2 − a ≡ 0     m o d   p   ∨   q ( x ) ≡ 0     m o d   p \left( { {x}^{2}}-a \right)q\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod p\text{ }\Leftrightarrow \text{ }{ {x}^{2}}-a\equiv 0\text{ }\bmod p\text{ }\vee \text{ }q\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod p (x2a)q(x)0 modp  x2a0 modp  q(x)0 modp
      因此 x 2 − a ≡ 0     m o d   p { {x}^{2}}-a\equiv 0\text{ }\bmod p x2a0 modp的解数 k 1 { {k}_{1}} k1 q ( x ) ≡ 0     m o d   p q\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod p q(x)0 modp的解数 k 2 { {k}_{2}} k2之和
      k 1 + k 2 ≥ p − 1 { {k}_{1}}+{ {k}_{2}}\ge p-1 k1+k2p1
      另一方面,
      deg ⁡ ( q ( x ) ) = 2 × ( p − 1 2 − 1 ) = p − 3   ⇒   k 2 ≤ p − 3 deg ⁡ ( x 2 − a ) = 2   ⇒   k 1 ≤ 2 \begin{aligned} & \deg \left( q\left( x \right) \right)=2\times \left( \frac{p-1}{2}-1 \right)=p-3\text{ }\Rightarrow \text{ }{ {k}_{2}}\le p-3 \\ & \deg \left( { {x}^{2}}-a \right)=2\text{ }\Rightarrow \text{ }{ {k}_{1}}\le 2 \\ \end{aligned} deg(q(x))=2×(2p11)=p3  k2p3deg(x2a)=2  k12
      { k 1 + k 2 ≥ p − 1 k 2 ≤ p − 3 ⇒ p − 1 − k 1 ≤ k 2 ≤ p − 3   ⇒   k 1 ≥ 2 k 1 ≤ 2 }   ⇒   k 1 = 2 \left. \begin{matrix} \left\{ \begin{aligned} & { {k}_{1}}+{ {k}_{2}}\ge p-1 \\ & { {k}_{2}}\le p-3 \\ \end{aligned} \right.\Rightarrow p-1-{ {k}_{1}}\le { {k}_{2}}\le p-3\text{ }\Rightarrow \text{ }{ {k}_{1}}\ge 2 \\ { {k}_{1}}\le 2 \\ \end{matrix} \right\}\text{ }\Rightarrow \text{ }{ {k}_{1}}=2 { k1+k2p1k2p3p1k1k2p3  k12k12  k1=2
      因此 x 2 − a ≡ 0     m o d   p { {x}^{2}}-a\equiv 0\text{ }\bmod p x2a0 modp有解且恰好有两解。

定理1:设 p p p是一奇素数,则模 p p p的非零平方剩余,平方非剩余各有 p − 1 2 \frac{p-1}{2} 2p1

定理等价表述
  设 p p p是奇素数,则模 p p p的既约剩余系中平方剩余与平方非剩余的个数各为 p − 1 2 \frac{p-1}{2} 2p1个。

证法一
   p p p是奇数, p − 1 2 ∈ Z \frac{p-1}{2}\in \mathbb{Z} 2p1Z x p − 1 2 ± 1 { {x}^{\frac{p-1}{2}}}\pm 1 x2p1±1 p − 1 2 \frac{p-1}{2} 2p1次首一多项式。
   p p p的非零平方剩余个数就是同余式 f ( x ) ≡ 0     m o d   p f\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod p f(x)0 modp的解的个数
p p p是素数,因此同余式
f ( x ) = x p − 1 2 − 1 ≡ 0     m o d   p   ⇔   x p − 1 2 ≡ 1     m o d   p f\left( x \right)={ {x}^{\frac{p-1}{2}}}-1\equiv 0\text{ }\bmod p\text{ }\Leftrightarrow \text{ }{ {x}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv 1\text{ }\bmod p f(x)=x2p110 modp  x2p11 modp
的解的个数 ≤ p − 1 2 \le \frac{p-1}{2} 2p1,即模 p p p的非零平方剩余的个数 ≤ p − 1 2 \le \frac{p-1}{2} 2p1
  同理, p p p的平方非剩余个数就是同余式 f ( x ) ≡ 0     m o d   p f\left( x \right)\equiv 0\text{ }\bmod p f(x)0 modp的解的个数
同余式
g ( x ) = x p − 1 2 + 1 ≡ 0     m o d   p   ⇔   x p − 1 2 ≡ − 1     m o d   p g\left( x \right)={ {x}^{\frac{p-1}{2}}}+1\equiv 0\text{ }\bmod p\text{ }\Leftrightarrow \text{ }{ {x}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv -1\text{ }\bmod p g(x)=x2p1+10 modp  x2p11 modp
的解的个数 ≤ p − 1 2 \le \frac{p-1}{2} 2p1,即模 p p p的平方非剩余个数 ≤ p − 1 2 \le \frac{p-1}{2} 2p1
  又非零平方剩余,平方非剩余共有 ∣ { 1 , 2 , ⋯   , p − 1 } ∣ = p − 1 \left| \left\{ 1,2,\cdots ,p-1 \right\} \right|=p-1 { 1,2,,p1}=p1个,于是只能各有 p − 1 2 \frac{p-1}{2} 2p1个。

证法二
  模 p p p的非零平方剩余个数即同余式 x p − 1 2 ≡ 1     m o d   p   ⇔   x p − 1 2 − 1 ≡ 0     m o d   p { {x}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv 1\text{ }\bmod p\text{ }\Leftrightarrow \text{ }{ {x}^{\frac{p-1}{2}}}-1\equiv 0\text{ }\bmod p x2p11 modp  x2p110 modp的解的个数,且其中整系数首一多项式 x p − 1 2 − 1 { {x}^{\frac{p-1}{2}}}-1 x2p11的次数 p − 1 2 < p \frac{p-1}{2}<p 2p1<p。又因为
x p − x = x ( x p − 1 − 1 ) = x [ ( x p − 1 2 ) 2 − 1 2 ] = x ( x p − 1 2 − 1 ) ( x p − 1 2 + 1 ) { {x}^{p}}-x=x\left( { {x}^{p-1}}-1 \right)=x\left[ { {\left( { {x}^{\frac{p-1}{2}}} \right)}^{2}}-{ {1}^{2}} \right]=x\left( { {x}^{\frac{p-1}{2}}}-1 \right)\left( { {x}^{\frac{p-1}{2}}}+1 \right) xpx=x(xp11)=x[(x2p1)212]=x(x2p11)(x2p1+1)
因此有 ( x p − 1 2 − 1 ) ∣ ( x p − x ) \left. \left( { {x}^{\frac{p-1}{2}}}-1 \right) \right|\left( { {x}^{p}}-x \right) (x2p11)(xpx),即 x p − 1 2 − 1 { {x}^{\frac{p-1}{2}}}-1 x2p11 x p − x { {x}^{p}}-x xpx所得的余式 r ( x ) = 0 r\left( x \right)=0 r(x)=0,自然各项系数都是 p p p的倍数。由博文《素数模同余式次数与其解数的关系》中的定理6,同余式
x p − 1 2 ≡ 1     m o d   p { {x}^{\frac{p-1}{2}}}\equiv 1\text{ }\bmod p x2p11 modp
恰好有 p − 1 2 \frac{p-1}{2} 2p1个解,即模 p p p的非零平方剩余个数为 p − 1 2 \frac{p-1}{2} 2p1

所以模 p p p的平方非剩余个数为 ( p − 1 ) − p − 1 2 = p − 1 2 \left( p-1 \right)-\frac{p-1}{2}=\frac{p-1}{2} (p1)2p1=2p1

定理2: p p p是一奇素数, 0 2 ,   1 2 ,   ⋯   ,   ( p − 1 2 ) 2     m o d   p { {0}^{2}},\text{ }{ {1}^{2}},\text{ }\cdots ,\text{ }{ {\left( \frac{p-1}{2} \right)}^{2}}\text{ }\bmod p 02, 12, , (2p1)2 modp是模 p p p的全部平方剩余。

证明
   p p p是奇数,因此 p − 1 2 ∈ Z \frac{p-1}{2}\in \mathbb{Z} 2p1Z

  首先,显然地, ∀ t ∈ { 0 , 1 , ⋯   , p − 1 2 } \forall t\in \left\{ 0,1,\cdots ,\frac{p-1}{2} \right\} t{ 0,1,,2p1},同余式
x 2 ≡ t 2     m o d   p { {x}^{2}}\equiv { {t}^{2}}\text{ }\bmod p x2t2 modp
有解 x ≡ ± t     m o d   p x\equiv \pm t\text{ }\bmod p x±t modp,因此 0 2 , 1 2 , ⋯   , ( p − 1 2 ) 2 { {0}^{2}},{ {1}^{2}},\cdots ,{ {\left( \frac{p-1}{2} \right)}^{2}} 02,12,,(2p1)2都是模 p p p的平方剩余。

  其次,对于 1 2 , 2 2 , ⋯   , ( p − 1 2 ) 2 { {1}^{2}},{ {2}^{2}},\cdots ,{ {\left( \frac{p-1}{2} \right)}^{2}} 12,22,,(2p1)2,只需要证明它们两两模 p p p不同余,那么这 p − 1 2 \frac{p-1}{2} 2p1个模 p p p的非零平方剩余就是模 p p p的全部非零平方剩余。
  设 1 ≤ k < l ≤ p − 1 2 1\le k<l\le \frac{p-1}{2} 1k<l2p1
  若 k ≡ l     m o d   p k\equiv l\text{ }\bmod p kl modp,则 p ∣ ( l − k ) \left. p \right|\left( l-k \right) p(lk),但是 0 < l − k < p − 1 2 0<l-k<\frac{p-1}{2} 0<lk<2p1,矛盾。
  若 k ≡ − l     m o d   p k\equiv -l\text{ }\bmod p kl modp,则 p ∣ ( k + l ) \left. p \right|\left( k+l \right) p(k+l),但是 2 < k + l < p − 1 2<k+l<p-1 2<k+l<p1,矛盾。
  于是有
k ≡ l     m o d   p   ⇒   k − l ≡ 0     m o d   p k ≡ − l   m o d   p ⇒ k + l ≡ 0     m o d   p \begin{aligned} & k\cancel{\equiv }l\text{ }\bmod p\text{ }\Rightarrow \text{ }k-l\cancel{\equiv }0\text{ }\bmod p \\ & k\cancel{\equiv }-l\bmod p\Rightarrow k+l\cancel{\equiv }0\text{ }\bmod p \\ \end{aligned} k l modp  kl 0 modpk lmodpk+l 0 modp
p p p是素数,由域 Z / p    {\mathbb{Z}}/{p}\; Z/p的整环性质有
( k − l ) ( k + l ) ≡ 0     m o d   p ⇔ k 2 − l 2 ≡ 0     m o d   p ⇔ k 2 ≡ l 2     m o d   p \begin{aligned} & \left( k-l \right)\left( k+l \right)\cancel{\equiv }0\text{ }\bmod p \\ & \Leftrightarrow { {k}^{2}}-{ {l}^{2}}\cancel{\equiv }0\text{ }\bmod p \\ & \Leftrightarrow { {k}^{2}}\cancel{\equiv }{ {l}^{2}}\text{ }\bmod p \\ \end{aligned} (kl)(k+l) 0 modpk2l2 0 modpk2 l2 modp
因此 1 2 , 2 2 , ⋯   , ( p − 1 2 ) 2 { {1}^{2}},{ {2}^{2}},\cdots ,{ {\left( \frac{p-1}{2} \right)}^{2}} 12,22,,(2p1)2两两不同余,是模 p p p的全部非零平方剩余。
因此 0 2 , 1 2 , ⋯   , ( p − 1 2 ) 2 { {0}^{2}},{ {1}^{2}},\cdots ,{ {\left( \frac{p-1}{2} \right)}^{2}} 02,12,,(2p1)2是模 p p p的全部平方剩余。

推论:模 p p p p − 1 2 \frac{p-1}{2} 2p1个非零平方剩余分别与序列 1 2 , 2 2 , ⋯   , ( p − 1 2 ) 2 { {1}^{2}},{ {2}^{2}},\cdots ,{ {\left( \frac{p-1}{2} \right)}^{2}} 12,22,,(2p1)2中的一数同余,且仅与一数同余。


练习

  1. 求模 7 7 7的平方剩余,平方非剩余。

    1. 法一
      7 7 7是奇素数,可使用Euler判别法。 7 − 1 2 = 3 \frac{7-1}{2}=3 271=3
      x  mod7 − 3 − 2 − 1 0 1 2 3 x 3  mod7 − 27 ≡ 1 − 8 ≡ − 1 − 1 0 1 8 ≡ 1 28 ≡ − 1 \begin{matrix} x\text{ mod7} & -3 & -2 & -1 & 0 & 1 & 2 & 3 \\ { {x}^{3}}\text{ mod7} & -27\equiv 1 & -8\equiv -1 & -1 & 0 & 1 & 8\equiv 1 & 28\equiv -1 \\ \end{matrix} x mod7x3 mod732712811100112813281
      因此模 7 7 7的平方剩余 x x x x ≡ − 3 , 0 , 1 , 2     m o d   7 x\equiv -3,0,1,2\text{ }\bmod 7 x3,0,1,2 mod7,平方非剩余 y y y y ≡ − 2 , − 1 , 3     m o d   7 y\equiv -2,-1,3\text{ }\bmod 7 y2,1,3 mod7

    2. 法二
      7 7 7是一个奇素数, 7 − 1 2 = 3 \frac{7-1}{2}=3 271=3,由定理2,
      A : = { 0 2 , 1 2 , 2 2 , 3 2     m o d   7 } = { 0 , 1 , 2 , 4 } A:=\left\{ { {0}^{2}},{ {1}^{2}},{ {2}^{2}},{ {3}^{2}}\text{ }\bmod 7 \right\}=\left\{ 0,1,2,4 \right\} A:={ 02,12,22,32 mod7}={ 0,1,2,4}
      里的元素是模 7 7 7的平方剩余。
      { 0 , 1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6 } \ A = { 3 , 5 , 6 } : = B \left\{ 0,1,2,3,4,5,6 \right\}\backslash A=\left\{ 3,5,6 \right\}:=B { 0,1,2,3,4,5,6}\A={ 3,5,6}:=B
      B B B里的元素是模 7 7 7的平方非剩余。
      因此模 7 7 7的全部平方剩余为
      x ≡ a     m o d   7 ,   a ∈ A x\equiv a\text{ }\bmod 7,\text{ }a\in A xa mod7, aA
      7 7 7的全部平方非剩余为
      x ≡ b     m o d   7 ,   b ∈ B x\equiv b\text{ }\bmod 7,\text{ }b\in B xb mod7, bB

  2. 求模 23 23 23的平方剩余和平方非剩余。

       p p p是一个奇素数,求模 p p p的平方剩余,当 p p p比较大时,使用Euler判别法比较麻烦,因为涉及求
    a p − 1 2     m o d   p ,   a ∈ { − p − 1 2 , − p − 3 2 , ⋯   , 0 , ⋯   , p − 3 2 , p − 1 2 } { {a}^{\frac{p-1}{2}}}\text{ }\bmod p,\text{ }a\in \left\{ -\frac{p-1}{2},-\frac{p-3}{2},\cdots ,0,\cdots ,\frac{p-3}{2},\frac{p-1}{2} \right\} a2p1 modp, a{ 2p1,2p3,,0,,2p3,2p1}
    计算量较大。在这里我们使用定理2求解。

       23 23 23是一个奇素数, 23 − 1 2 = 11 \frac{23-1}{2}=11 2231=11。因此 0 2 , 1 2 , ⋯   , 11 2 { {0}^{2}},{ {1}^{2}},\cdots ,{ {11}^{2}} 02,12,,112是模 23 23 23的平方剩余。有下表
    x  mod23 0 1 2 3 4 5 x 2  mod23 0 1 4 9 16 25 ≡ 2 x     m o d   23 6 7 8 9 10 11 x 2     m o d   23 36 ≡ 13 49 ≡ 3 64 ≡ 18 81 ≡ 12 100 ≡ 8 121 ≡ 6 \begin{aligned} & \begin{matrix} x\text{ mod23} & 0 & 1 & 2 & 3 & 4 & 5 \\ { {x}^{2}}\text{ mod23} & 0 & 1 & 4 & 9 & 16 & 25\equiv 2 \\ \end{matrix} \\ & \\ & \begin{matrix} x\text{ }\bmod 23 & 6 & 7 & 8 & 9 & 10 & 11 \\ { {x}^{2}}\text{ }\bmod 23 & 36\equiv 13 & 49\equiv 3 & 64\equiv 18 & 81\equiv 12 & 100\equiv 8 & 121\equiv 6 \\ \end{matrix} \\ \end{aligned} x mod23x2 mod23001124394165252x mod23x2 mod236361374938641898112101008111216
    A = { 0 , 1 , 2 , 3 , 4 , 6 , 8 , 9 , 12 , 13 , 16 , 18 } A=\left\{ 0,1,2,3,4,6,8,9,12,13,16,18 \right\} A={ 0,1,2,3,4,6,8,9,12,13,16,18} A A A中的元素都是模 23 23 23的平方剩余。
    { 0 , 1 , ⋯   , 22 } \ A = { 5 , 7 , 10 , 11 , 14 , 15 , 17 , 19 , 20 , 21 , 22 } : = B \left\{ 0,1,\cdots ,22 \right\}\backslash A=\left\{ 5,7,10,11,14,15,17,19,20,21,22 \right\}:=B { 0,1,,22}\A={ 5,7,10,11,14,15,17,19,20,21,22}:=B
    B B B中的元素都是模 23 23 23的平方非剩余。
    因此模 23 23 23的全部平方剩余为
    x ≡ a     m o d   23 ,   a ∈ A x\equiv a\text{ }\bmod 23,\text{ }a\in A xa mod23, aA
    模23的全部平方非剩余为
    x ≡ b     m o d   23 ,   b ∈ B x\equiv b\text{ }\bmod 23,\text{ }b\in B xb mod23, bB

  3. 求出模 37 37 37的平方剩余和平方非剩余。

    37 37 37是奇素数, 37 − 1 2 = 18 \frac{37-1}{2}=18 2371=18。因此 0 2 , 1 2 , ⋯   , 18 2 { {0}^{2}},{ {1}^{2}},\cdots ,{ {18}^{2}} 02,12,,182是模37的平方剩余。
    x     m o d   37 0 1 2 3 4 5 6 x 2     m o d   37 0 1 4 9 16 25 36 x     m o d   37 7 8 9 10 11 12 x 2     m o d   37 49 ≡ 12 64 ≡ 27 81 ≡ 7 100 ≡ 26 121 ≡ 10 144 ≡ 33 x     m o d   37 13 14 15 16 17 18 x 2     m o d   37 169 ≡ 21 196 ≡ 11 225 ≡ 3 256 ≡ 34 289 ≡ 30 324 ≡ 28 \begin{aligned} & \begin{matrix} x\text{ }\bmod 37 & 0 & 1 & 2 & 3 & 4 & 5 & 6 \\ { {x}^{2}}\text{ }\bmod 37 & 0 & 1 & 4 & 9 & 16 & 25 & 36 \\ \end{matrix} \\ & \\ & \begin{matrix} x\text{ }\bmod 37 & 7 & 8 & 9 & 10 & 11 & 12 \\ { {x}^{2}}\text{ }\bmod 37 & 49\equiv 12 & 64\equiv 27 & 81\equiv 7 & 100\equiv 26 & 121\equiv 10 & 144\equiv 33 \\ \end{matrix} \\ & \\ & \begin{matrix} x\text{ }\bmod 37 & 13 & 14 & 15 & 16 & 17 & 18 \\ { {x}^{2}}\text{ }\bmod 37 & 169\equiv 21 & 196\equiv 11 & 225\equiv 3 & 256\equiv 34 & 289\equiv 30 & 324\equiv 28 \\ \end{matrix} \\ \end{aligned} x mod37x2 mod3700112439416525636x mod37x2 mod3774912864279817101002611121101214433x mod37x2 mod3713169211419611152253162563417289301832428

    A = { 0 , 1 , 3 , 4 , 7 , 9 , 10 , 11 , 12 , 16 , 21 , 25 , 26 , 27 , 28 , 30 , 33 , 34 , 36 } A=\left\{ 0,1,3,4,7,9,10,11,12,16,21,25,26,27,28,30,33,34,36 \right\} A={ 0,1,3,4,7,9,10,11,12,16,21,25,26,27,28,30,33,34,36}
    A A A中的元素都是模 37 37 37的平方剩余。
    { 0 , 1 , ⋯   , 36 } \ A = { 2 , 5 , 6 , 8 , 13 , 14 , 15 , 17 , 18 , 19 , 20 , 22 , 23 , 24 , 29 , 31 , 32 , 35 } : = B \begin{aligned} & \left\{ 0,1,\cdots ,36 \right\}\backslash A \\ & =\left\{ 2,5,6,8,13,14,15,17,18,19,20,22,23,24,29,31,32,35 \right\} \\ & :=B \\ \end{aligned} { 0,1,,36}\A={ 2,5,6,8,13,14,15,17,18,19,20,22,23,24,29,31,32,35}:=B
    B B B中的元素都是模 37 37 37的平方非剩余。
    因此模37的全部平方剩余为
    x ≡ a     m o d   37 ,   a ∈ A x\equiv a\text{ }\bmod 37,\text{ }a\in A xa mod37, aA
    37 37 37的全部平方非剩余为
    x ≡ b     m o d   37 ,   b ∈ B x\equiv b\text{ }\bmod 37,\text{ }b\in B xb mod37, bB

猜你喜欢

转载自blog.csdn.net/qq_44261017/article/details/109492135
mod